Zijn gangbare melkveebedrijf vormde Jan Woudstra in tien jaar tijd om tot een regeneratief bedrijf dat nu bijna biologisch is. Stap-voor-stap te werk gaan is zijn motto. Daarbij kijkt hij veel verder dan zijn eigen erf en is zijn missie om collega-boeren mee te krijgen.

Door Elsie Schoorel

Het zaadje voor verandering werd bij Jan Woudstra geplant tijdens een bodemcursus van René Jochems. “Die liet zien wat er aan schimmels en bacteriën in de bodem leeft en hoe die met elkaar samenwerken. Ik realiseerde me dat wij daar in de landbouw een beetje onhandig mee omgaan door van bovenaf kunstmest te strooien. Ik ben gaan kijken hoe ik met minder kunstmest toe kan. Het leuke is dat het eigenlijk heel simpel is om koeienmest te verbeteren: door minder eiwit te voeren. Het bespaart ook nog eens kosten en is voor de koe gezonder.”

Het gaat niet van de ene op de andere dag, benadrukt Woudstra. “Je moet het stapsgewijs doen. Als je altijd volledig je kunstmestruimte hebt gebruikt, dan heb je de eerste vijf jaar echt wel een enorme productiederving. Maar als je stapsgewijs elk jaar een klein beetje minder strooit, gaat langzaamaan je land de goede kant op.”

Woudstra is gedreven om het belang van de landbouw voor een circulaire samenleving op de kaart te zetten. Dat doet hij als bestuurslid van coöperatie Agricycling. “Landbouw hangt vaak onder aan de keten en dat is niet terecht. Wij zijn als boeren de enigen die écht kunnen recyclen.”

Bermmaaisel en voederhagen
Met de ambitie om uit te groeien tot kringloopbedrijf ging hij bermmaaisel gebruiken. “Dankzij collega Pieter van der Valk maakte ik kennis met gras composteren via Controlled Microbiological Composting: gecontroleerde compostering door microbiologie. Ik was hier enthousiast over en heb andere boeren meegekregen. Want het is nodig om hierin samen op te trekken. Je moet natuurlijk een loonwerker hebben en je hebt de gemeente nodig. Nu merk ik dat steeds meer boeren meer willen weten over bodemverbetering.”

En dat vindt Woudstra prachtig, want enthousiasmeren en kennis overdragen zit hem als opgeleid docent Werktuigbouwkunde in het bloed. Om praktijkonderwijs te kunnen geven, bouwde hij in de stal een leslokaal: boven de melkrobots, uitkijkend op de melkkoeien. Daar komen nu groepen leerlingen van Aeres, maar ook studieclubs van boeren. “Het mooie is dat je dan bij anderen zaadjes kunt planten, zonder daarbij belerend te zijn.”

Kennis deelt hij ook via Boeren met bomen, als mede-initiatiefnemer. Deze samenwerking van drie melkveebedrijven en kennisinstelling VKON wil melkveehouders stimuleren om voederbomen- en hagen aan te leggen: ‘nuttig groen’. Zelf is Woudstra erg te spreken over zijn hagen. “Het mooie is dat het multifunctioneel is: het is een afscheiding waar de koeien van kunnen eten: een natuurlijke apotheek. Het ziet er prachtig uit en je creëert er nieuwe biotopen mee. Er komen allerlei kleine vogels op af die er eerst niet waren.” In zijn leslokaal biedt hij hulp aan collega-boeren bij het maken van een beplantingsplan. 

Groepshokken
Ook is Woudstra begonnen met kalveren in groepshokken. “Het valt me op hoe goed ze dat doen. Kalveren zijn socialer dan we denken. Je moet wel een beetje alerter zijn op ziekten. Toen ik ermee begon, was er veel longontsteking. Dat kwam doordat er te veel tocht was, dus ben ik beschutte plekjes en afdakjes gaan creëren. Nu gaat het heel goed.”

Hij ziet hoe blij de kalveren en ook de koeien bij hem zijn, en zegt dat die vreugde wat oplevert. “We zijn gewend als veehouder zoveel mogelijk te halen. Maar als je veel brengt, krijg je ook het beste terug. Hoe beter ik de koeien faciliteer en verzorg, hoe meer ze daarvoor teruggeven. En zo is het met je land ook. Hoe beter je het verzorgt, hoe meer je eruit krijgt. Niet gelijk hetzelfde jaar misschien, maar op een duur wel. Onlangs heeft Flynth onze cijfers vergeleken met andere bedrijven en we komen goed uit de bus. De melkproductie houd ik echt wel op peil.”

Rest de vraag waar Woudstra, die ook nog een gezin heeft, de tijd vandaan haalt om al zijn activiteiten te combineren. “Tijd is wel mijn grootste vijand”, lacht hij. “Maar ik heb niet veel slaap nodig en krijg energie van alles waar ik mee bezig ben.”

Bedrijfsgegevens
Jan (39) en Johanneke (43) Woudstra zijn de eigenaren van maatschap Woudstra-Brolsma in Menaldum (Fr.). Ze hebben 2 kinderen van 7 en 5 jaar.

• 125 melkkoeien (Holstein)
• 53 stuks jongvee
• 1,3 miljoen kilo melk
• 10.726 kilo melk per koe
• 10 hectare in eigendom, 70 hectare in pacht.
• kleinschalige verkoop van kaas, ijs en vlees aan huis en via voedselcoöperaties
• in omschakeling naar biologisch.

Jan en Johanneke Woudstra uit het Friese Menaldum. Regeneratieve landbouw is voor Jan Woudstra een passie waar hij ook anderen enthousiast voor probeert te maken.